Hotel turystyczny „Iwa” w Białowieży (fronton zachodni).

 Ośrodek Turystyczny „Iwa” w Białowieży funkcjonował w latach 1968-1999. Wybudowano go na miejscu rozebranych w 1961 roku ruin dawnego pałacu carskiego.

  Ośrodek składał się z trzech połączonych ze sobą brył architektonicznych. Hotel i restauracja mieściły się w części zachodniej i środkowej kompleksu, natomiast w części wschodniej ulokowano Muzeum Przyrodniczo-Leśnego Białowieskiego Parku Narodowego. Budynki hotelu i muzeum zostały umiejętnie wkomponowane w miękki relief terenu i w piękny stary drzewostan, który wraz z nowocześnie potraktowaną architekturą utworzył niebanalne połączenie.

  Hotel podzielony był na dwie części: turystyczną i reprezentacyjną. Hotel turystyczny zajmował zachodnią bryłę kompleksu, natomiast reprezentacyjny mieścił się na piętrze części środkowej. Na parterze z kolei umieszczono restaurację z bufetem i kawiarnią oraz niedużą salę konferencyjną. Recepcja była wspólna dla obu hoteli. Ozdobę patio w części środkowej stanowiła fontanna.

   Generalnym projektantem tego zespołu turystycznego było Mazowieckie Biuro Projektów Budownictwa. Projekt szczegółowy zespołu budynków opracowali: Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński i Eugeniusz Wierzbicki, którzy tworzyli znany w owym czasie stołeczny zespół architektów pod nazwą „Tygrysy”. Projekt został ukończony i zatwierdzony w 1962 roku. Inwestorem było Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, reprezentowane przez dyrekcję Białowieskiego Parku Narodowego. Generalne wykonawstwo spoczywało w rękach Białostockiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego w Białymstoku.

Budowę kompleksu rozpoczęto w połowie września 1962 roku. Ciągnęła się ona latami. Brakowało robotników, często zmieniało się kierownictwo robót.

Cały kompleks turystyczny oddawano do użytku etapami. W lipcu 1968 roku ruszył hotel turystyczny. Budynek wraz z wyposażeniem przyjęło do prowadzenia Spółdzielcze Biuro Turystyczne „Turysta” w Warszawie. W następnym roku do hotelu turystycznego dołączyły: hotel reprezentacyjny, przeznaczony dla gości zagranicznych, i restauracja. Ich oficjalne otwarcie nastąpiło 12 listopada 1969 roku. Hotel reprezentacyjny posiadał I kategorię, natomiast hotel turystyczny i restauracja II kategorię. Oddział Kongresów i Turystyki Specjalnej Polskiego Biura Podróży „Orbis” wpisał Białowieżę na listę miejscowości, do których organizuje się wycieczki uczestników międzynarodowych zjazdów i konferencji specjalistycznych odbywających się w Warszawie.

Pierwszym kierownikiem Ośrodka był Ryszard Migdalski. Pod koniec 1969 roku wymienił go na tym stanowisku Leszek Chmieliński.

Kompleks hotelowo-restauracyjny prezentował się okazale, a jego wnętrze – zdaniem wielu gości – nie ustępowało standardowi europejskiemu. Pod adresem hoteli i restauracji kierowano pochlebne opinie.

SBT „Turysta” było dobrym gospodarzem obiektu. Hotele i restauracja prosperowały świetnie. Ponad 150 miejsc noclegowych wykorzystywano w sezonie w 70-80 procentach. W ciągu miesiąca ośrodek gościł po kilka konferencji, nierzadko międzynarodowych, na najwyższym szczeblu. Można stwierdzić, że pierwsza połowa lat siedemdziesiątych to były czasy świetności „Iwy”. Do Białowieży przyjeżdżało sporo znanych ludzi ze świata kultury, sztuki, nauki i polityki – także z zagranicy. Odwiedzając „Iwę”, można było zobaczyć w niej osoby dobrze znane z pierwszych stron gazet czy z telewizji.  

 W 1973 roku, gdy w Białymstoku urządzano centralne dożynki, w hotelu przebywali, choć w nim nie mieszkali, Edward Gierek i Piotr Jaroszewicz. W tym czasie zmienił się kierownik „Iwy” – został nim Marian Chodakowski z Hajnówki.

  Swoją bazę w „Iwie” urządzali tradycyjnie artyści-plastycy, organizujący w Białowieży corocznie międzynarodowe plenery malarskie. Tutaj także gościli uczestnicy białowieskich edycji Festiwalu Słuchowisk i Reportaży Radiowych (w 1977 i 1979 roku).

 W „Iwie” zatrzymywali się również zwyczajni turyści – tak indywidualni, jak i zbiorowi. Urządzano tutaj wczasy pracownicze, szczególnie dla mieszkańców Śląska. W przypadku, gdy dla notabli zabrakło miejsc, turystów przekwaterowywano do leżącego w pobliżu Domu Wycieczkowego PTTK.

  Personel „Iwy” starał się realizować wszelkie zachcianki wysoko postawionych gości. Często organizowano dla nich okazałe przyjęcia, ogniska w puszczy, kuligi. Specjalnością „Iwy” były organizowane co roku bale sylwestrowe. Cieszyły się tak dużym powodzeniem, że zamówienia na uczestnictwo w nich trzeba było składać rok wcześniej. Bawiło się na nich przeciętnie około dwustu osób, w tym również goście zagraniczni. Zabawy trwały do białego rana, grały zespoły sprowadzane z Białegostoku.

  „Iwa” na ogół chętnie współpracowała z prasą regionalną i ogólnokrajową. W lipcu 1973 roku udostępniła swoje pomieszczenia ekipie reporterskiej „Gazety Białostockiej”, która przyjmowała od turystów wszelkie uwagi na temat bazy gastronomicznej i hotelowej, działalności informacji turystycznej, handlu, zaopatrzenia i usług w Białowieży.

  Węzłem gordyjskim w sezonie turystycznym była niedostateczna przepustowość restauracji. Chętnych do zjedzenia posiłków znajdowało się zawsze więcej, niż można było obsłużyć. W takich przypadkach najpierw obsługiwano wycieczki, a klienci indywidualni musieli czekać na przerwę pomiędzy wycieczkami.

  W początku 1974 roku w „Iwie” zorganizowano mistrzowsko-czeladniczy kurs kucharzy i kelnerek. Wzięło w nim udział około dwudziestu pracowników trzech restauracji: „Iwa”, „Żubrówka”, „Hajnowianka”. Dużym powodzeniem cieszył się też kurs języka niemieckiego.

  Sukcesem Ośrodka Turystycznego „Iwa” w 1975 roku było zdobycie za rok 1974 drugiego miejsca w skali krajowej w konkursie „Kuriera Polskiego” pod hasłem „Byłem i polecam”. W tym czasie z noclegów w „Iwie” korzystało rocznie kilkadziesiąt tysięcy osób, a z gastronomii wielokrotnie więcej. Ośrodek dysponował 167 miejscami noclegowymi, które wykorzystywano niemal w całości. Dyrekcja Ośrodka we własnym zakresie uzyskała dodatkowo 24 miejsca noclegowe.

  Niestety, już po kilkuletnim okresie eksploatacji budynku „Iwy”, dał znać o sobie płaski dach, zupełnie niedostosowany do naszego klimatu. Powstawały zacieki. Zaczęły też butwieć ściany, zwłaszcza od strony północnej. Próbowano z tym coś robić, ale niewiele to pomogło, spore partie drewnianej okładziny trzeba było wymienić. Przeprowadzone remonty budynku zmieniły kolorystyczny walor drewnianych podokienników, umniejszając istotną wartość całości.

 1 stycznia 1977 roku zmienił się dotychczasowy dzierżawca Ośrodka „Iwa”, który oprócz hotelu i restauracji prowadził w tym czasie także Gospodę „Turystyczną”. Wojewoda białostocki wydał decyzję o przejęciu Ośrodka przez nowopowstałe Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Usług Turystycznych w Białymstoku. W Białowieży utworzono Oddział WPUT, któremu podporządkowano także kwatery prywatne. Wiele z nich, ze względu na brak odpowiednich warunków sanitarnych, zamknięto. Dyrektorem białowieskiego Oddziału WPUT był początkowo Aleksy Grygoruk, później Teodor Iganowicz.

  W sierpniu 1978 roku w „Iwie” otwarto kiosk „Pewexu”. Przetrwał on tutaj do jesieni 1984 roku. Zwolnione pomieszczenie zajął kiosk „Ruchu”, a w 1991 roku przejął je Sławomir Dowbysz, urządzając w nim sklep z pamiątkami regionalnymi.

  Przeciętne roczne „obłożenie” hotelu w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych wynosiło 55 procent. Przy takiej frekwencji i całkiem umiarkowanych cenach hotel w 1983 roku osiągnął zysk 3 mln złotych. Załoga Ośrodka „Iwa” składała się wówczas z 74 osób, w tym tylko dziesięciu mężczyzn.

  Hotelowa restauracja w latach osiemdziesiątych wydawała w sezonie od 500 do 800 obiadów dziennie. Ich cena kształtowała się przeważnie w granicach 90-150 złotych.

  Na początku 1989 roku dyrektor rozpadającego się WPUT w Białymstoku, przekazał restaurację w ajencję. Konkurs na ajenta wygrały: kierowniczka restauracji Zofia Wołkowycka i główna księgowa Łarysa Ciepłuch. Restauracja pod ich kierownictwem zaczęła funkcjonować z początkiem lutego 1989 roku. Hotel natomiast przejęła w dzierżawę spółka „Gama” z Białegostoku. Prowadziła go do końca 1992 roku. Od stycznia 1993 roku umowa na dzierżawę hotelu i restauracji została zawarta bezpośrednio z ajentami prowadzącymi restaurację. W związku z tym Z. Wołkowycka i Ł. Ciepłuch założyły firmę pod nazwę „Usługi Gastronomiczno-Hotelarskie i Turystyczne w Białowieży”.

  Koszt noclegu w „Iwie” utrzymywał się cały czas na znośnym poziomie.

  Z początkiem lipca 1992 roku w jednym z pokojów hotelu turystycznego ulokowało się Biuro Turystyczne „Guliwer” Aleksego Grygoruka. Z końcem września 1999 roku wyprowadziło się ono do budynku przy ul. Kolejowej w Białowieży, a po śmierci właściciela zostało zlikwidowane.

  W 1992 roku poprawiły się warunki dojazdowe do całego kompleksu, dzięki ułożeniu na tej trasie kostki brukowej. Cztery lata później w „Iwie” zainstalowany został automat telefoniczny. W styczniu 1997 roku wprowadzono asystę kapeli ludowej z Siemiatycz do organizowanych przez hotel kuligów do Starej Białowieży. Członkowie kapeli występowali w strojach ludowych.

  Niestety, nie remontowany obiekt popadał w coraz gorszy stan. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych do wymiany kwalifikowała się stolarka i instalacja elektryczną, trzeba było też naprawić dach oraz zrobić nową elewację. Dużo pokoi (60 proc.) wciąż nie miało łazienek. Oczywiście, taki standard przestał satysfakcjonować nawet turystę krajowego. W 1998 roku właściciel całego obiektu, czyli Białowieski Park Narodowy, wymówił użytkownikowi umowę dzierżawną. Miała ona wygasnąć z końcem lutego 1999 roku. Część pracowników po tym terminie została definitywnie zwolniona, jednak z niektórymi pracownikami właścicielki przedłużały umowy aneksami na czas nieokreślony. Brak odpowiednich dochodów błyskawicznie wygenerował problemy z wypłaceniem należności za pracę. Ostatnim dniem działalności firmy był 30 września 1999 roku.

  Do prac przy przebudowie i modernizacji części kompleksu, w której mieściły się restauracja i hotel przystąpiono w październiku 1999 roku do. Prace trwały dość długo, z przerwami.

  Projekt przebudowy i modernizacji całego obiektu, łącznie z muzeum, opracował architekt Janusz Kaczyński z Białegostoku. Patio z fontanną w części środkowej kompleksu zostało zlikwidowane i zabudowane – w tym miejscu umieszczono salę konferencyjną Białowieskiego Parku Narodowego. Dawna część hotelowa i restauracyjna nadal pełnią te same funkcje. Natomiast w pomieszczeniach zajmowanych wcześniej przez hotel reprezentacyjny umieszczono administrację BPN. Restauracja zmieniła nazwę na „Parkowa”. Została otwarta 29 kwietnia 2005 roku. Część hotelowa funkcjonuje obecnie jako Pokoje Gościnne Białowieskiego Parku Narodowego. Pomieszczenia były oddawane dwuetapowo – w 2008 roku.

  Koszty przebudowy i modernizacji całego kompleksu Białowieski Park Narodowy pokrył ze środków otrzymanych z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Ekofunduszu oraz budżetu państwa. (Oprac. Piotr Bajko)

Galeria