Dziś już nieistniejący - wzniesiony w 1891r. przez leśniczego H.Auera pawilon myśliwski
powstanie osady	pocz. II poł. XIXw.
obszar polany osady Zwierzyniec	15ha
Zwierzyniec - artykuł z Kuriera Porannego

Osada Zwierzyniec położona jest mniej więcej w połowie drogi z Hajnówki do Białowieży.

   Historia osady sięga początku drugiej połowy XIX wieku, kiedy to na miejscu dawnego „ogrodu do polowania” zwanego „Teremiska” wybudowano duży zwierzyniec. Bezpośrednim powodem jego budowy było zapowiedziane na rok 1860 polowanie cara Aleksandra II. W ogrodzeniu umieszczono ponad trzysta sztuk różnej zwierzyny - żubrów, łosi, jeleni, danieli, sarn, dzików, wilków, lisów, borsuków i zajęcy. Początkowo powierzchnia zwierzyńca wynosiła ok. 600 ha, ale już pod koniec lat 60. XIX wieku wzrosła do ok. 800 ha. W końcu stulecia ogrodzony teren zajmował powierzchnię ponad 900 ha. W czasie budowy zwierzyńca założono obok niego niedużą osadę. Tworzyły ją: dom strażnika, stodoła, obora i spichlerz.

   W 1862 roku przed osadą wystawiony został żeliwny pomnik żubra naturalnej wielkości na postumencie, który upamiętniał polowanie cara Aleksandera  w 1860 roku.

   W 1891 roku starszy leśniczy Hans Auer na miejscu starej siedziby dozorcy zwierzyńca wzniósł nowy, okazały piętrowy pawilon myśliwski (nazywany często pałacykiem), przeznaczony na siedzibę zarządzającego polowaniami w Puszczy Białowieskiej. Pomieszczenia na parterze przeznaczone były na komnaty do odpoczynku dla uczestników polowań. Tutaj mieściła się także jadalnia. Wybudowano również nowy dom strażnika żubrowego. Karol Karpowicz, który odwiedził Puszczę Białowieską w 1899 roku, tak opisał pałacyk: „Ujechawszy kilkadziesiąt kroków znowu się zatrzymujemy, by rzucić okiem na śliczny, myśliwski domek. W stylu jakimś staro-germańskim, cały z niemalowanego drzewa, z łamanym dachem, weneckimi oknami. Masą balkoników na piętrze i werend na dole, robi nadzwyczaj miłe wrażenie. Szczyty dachu i okna, upiększone jeleniemi rogami, takież rogi nad bramką, wiodącą do tego domku, odrazu mówią o roli jego - w głębi lasu. Koło domu są zabudowania gospodarskie, jakieś chlewiki, kurniki, wszystko otoczone parkanem, by żadne stworzenie swojskie nie mogło się wymknąć z wizytą do dzikich mieszkańców Zwierzyńca”.

Nowy budynek postawiony jeszcze przed II wojną światową w miejscu gdzie kiedyś stał pawilon myśliwski Auera (2009r.)

   Igor Newerly z kolei tak zapamiętał pałacyk oraz gabinet swego dziadka: „A ten pałacyk myśliwski był naprawdę ładny, z modrzewia, w takim jakimś leśno-ażurowym stylu, w naturalnym ciepłym kolorze miodowym drewna z pokostem, poprzecinany balkonami, galeryjkami, opuszczony dzikim winem od dołu po gonciany siwy dach – fantazyjne domostwo, a swojskie przy tym, borowe, jakby tu rosło sobie i wyrosło razem ze strzelistymi świerkami dokoła, z kudłatymi dębami i całą dżunglą leszczyny. (...) Gabinet dziadka – tu się brało lanie i dobre rady i tu się dopiero czuło mężczyzną, w tym zapachu cygar i skóry, między rzędami flint i sztucerów za szkłem a wiązką kordelasów i trąbek na ścianie, w obecności wielkich ksiąg z obrazami w najżywszych kolorach o wszyściutkich zwierzętach i ptakach, o każdym drzewie i każdej roślinie. Poza tym w gabinecie dziadka można było wywołać głosy ludzi i zwierząt, bo na biurku stało dębowe pudełko telefonu z korbką, a na półeczce leżały różne waby, wabiki, odzywające się rykiem jelenia albo popiskiwaniem sarny, albo zającem, który kniazi żałośnie z bólu i przerażenia...”

   Po I wojnie światowej, w 1929 roku, w pałacyku umieszczono siedzibę Nadleśnictwa Zwierzyniec. Obiekt ten spłonął 17 kwietnia 1935 roku. Na jego miejscu, jeszcze przed II wojną światową, wzniesiono nowy budynek, lecz już znacznie skromniejszy, o nieco uboższej architekturze.

    W 1955 roku, po utworzeniu Ośrodka Hodowli Rzadkich Zwierząt (zamienionego później na Ośrodek Hodowli Żubrów) w Zwierzyńcu umieszczono jego siedzibę.

Żeliwny żubr upamiętniający polowanie cara Aleksandra II w PuszczyBiałowieskiej, stał w Zwierzyńcu w latach 1862-1928

   W 1961 roku w osadzie wybudowano magazyn na karmę dla żubrów. Natomiast w 1967 roku osada została zelektryfikowana.

   W 2004 roku przed osadą wystawiono nowy pomnik żubra. Osada zajmuje obecnie powierzchnię 15 ha.

  Zwierzyniec znany jest także jako miejsce urodzenia pisarza Igora Newerlego i poety Jerzego Jasińskiego. W końcu XIX wieku osadę odwiedzali wybitni literaci, malarze i uczeni. Wymieńmy tu chociażby Elizę Orzeszkową , Henryka Sienkiewicza, Wacława Sieroszewskiego, Zygmunta Glogera, Bolesława Łaszczyńskiego. Wszyscy oni zostawili ślad po tych wizytach w swych utworach. (oprac. Piotr Bajko, zdjęcia współczesnego Zwierzyńca: Krzysztof Parzych)

Galeria