Główna brama rezerwatu

Powierzchnia: 27,90ha

Rok utworzenia: 1929

Rezerwat Pokazowy Żubrów położony jest w oddziale 425, opodal szosy Hajnówka-Białowieża. Podlega bezpośrednio Ośrodkowi Hodowli Żubrów BPN. To najczęściej i najliczniej odwiedzany obiekt turystyczny Białowieskiego Parku Narodowego. Służy on także edukacji przyrodniczej młodzieży szkolnej odwiedzającej Białowieżę.

   Do rezerwatu dotrzeć można, skręcając autem około 3 km przed Białowieżą z szosy na drogę leśną (to miejsce wskazuje drogowskaz). Pieszo można dojść leśną drogą, po której prowadzi szlak turystyczny oznaczony żółtym kolorem (wejście na szlak z Białowieży -  tuż za dróżniczówka, po prawej stronie szosy) albo kładką „Żebra Żubra” (wejście na szlak – kilkadziesiąt metrów za ostatnimi zabudowaniami Zastawy, po lewej stronie szosy z Białowieży do Pogorzelec).  

   Rezerwat czynny jest w sezonie (od 15 kwietnia do 15 października) codziennie w godzinach 9-17, poza sezonem - od wtorku do niedzieli w godzinach 8-16.

   Rezerwat można zwiedzać indywidualnie, bez przewodnika (obok każdej z zagród ustawione są tablice informacyjne) lub z licencjonowanym przewodnikiem wynajętym w którymś z miejscowych biur turystycznych. W latach 1967-1971 obsługę przewodnicką w rezerwacie zapewniał białostocki Oddział PTTK, a następnie Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK w Białowieży.

Jeleń z okazałym porożem

  W rezerwacie eksponowane są, w warunkach zbliżonych do naturalnych, najbardziej charakterystyczne zwierzęta związane z historią i teraźniejszością Puszczy Białowieskiej, a więc - żubry, koniki polskie typu tarpana, łosie, jelenie, sarny, dziki, żubronie (krzyżówka żubra z bydłem domowym), wilki i ryś.

   Sięgając w głąb historii - żubry początkowo można było oglądać w zwierzyńcu zbudowanym w 1929 roku, z myślą o restytucji tego gatunku. W tym okresie na świecie pozostawała przy życiu już niewielka liczba żubrów, a w Puszczy Białowieskiej w 1919 roku wytępiono je całkowicie. Od września 1929 roku zaczęto ściągać do Białowieży żubry z ogrodów zoologicznych i zwierzyńców znajdujących się w różnych krajach.

   Zwierzyniec w Puszczy Białowieskiej został usytuowany przy drodze łączącej Białowieżę z Hajnówką (oddz. 420). Miał powierzchnię 22 ha i podzielony był na 3 zagrody - jedną dużą i dwie małe. W jednej z małych zagród umieszczono sztuki pokazowe, które turyści mogli oglądać ze specjalnej trybuny. Teren rezerwatu ogrodzono płotem 2-metrowej wysokości z 3-calowych bali, zabezpieczony od góry dwoma rzędami kolczastego drutu. W 1932 roku rezerwat ten rozszerzono na oddział 421, dobudowując do niego dużą, 37-hektarową zagrodę, przeznaczoną dla żubrów czystej krwi białowieskiej. Do jesieni 1932 roku zwiedzający wchodzili bezpośrednio do zwierzyńca i szukali po nim żubrów. Stwarzało to pewne niebezpieczeństwo dla ludzi. Dla uniknięcia ewentualnych wypadków i zapewnienia spokoju żubrom, urządzono dla turystów specjalną trybunę widokową, z której swobodnie można było obserwować zwierzęta chodzące po obszernej polanie..

 

Żubronie - jedna z atrakcji rezerwatu

Wojna w 1939 roku zastała w Białowieży 16 sztuk żubrów.  Działania wojenne, na szczęście, nie uszczupliły białowieskiego stada - na koniec 1944 roku w rezerwacie przebywało 17 żubrów. Natychmiast po wyzwoleniu, zapewniono zwierzętom troskliwą opiekę i rezerwat hodowlany wrócił do normalnej pracy.

   W celu stworzenia lepszych warunków dla rozwijającej się hodowli żubrów przystąpiono do budowy nowego rezerwatu, który oddano do użytku pod koniec 1946 roku. Nowo zbudowany rezerwat o powierzchni 123 ha graniczył bezpośrednio ze starym. Ich łączna powierzchnia wynosiła 203,23 ha.

Pomyślny rozwój hodowli restytucyjnej żubrów w Białowieży po II wojnie światowej pozwolił przejść do utworzenia hodowli wolnej. W polskiej części Puszczy Białowieskiej pierwsze żubry zostały wypuszczone na swobodę w 1952 roku, a pierwsze cielę na wolności urodziło się w 1957 roku.

Grupa tarpanów przy paśniku

Obecny rezerwat pokazowy żubrów o powierzchni 27,90 ha utworzony został w 1936 roku i początkowo był miejscem restytucji tarpana leśnego. Z chwilą zaniechania w tym rezerwacie prac nad restytucją tarpanów i utworzenia w 1955 roku zagrody dla żubrów, rezerwat zaczął pełnić rolę obiektu turystycznego. Wcześniej, bo w roku 1951, dobudowano do niego nową zagrodę o powierzchni 43,12 ha, która stanowi jego zaplecze. Rezerwat pokazowy otoczony jest płotem z desek, a w środku podzielono go na 15 zagród.

   Funkcjonowanie rezerwatu przerwał na około 16 lat remont kapitalny. Obiekt w wyniku przeprowadzonych prac został zmodernizowany, co też pozwoliło na zwiększenie składu gatunkowego prezentowanych w nim zwierząt. Na czas remontu, od stycznia 1972 roku urządzono prowizoryczny rezerwat pokazowy w zagrodach rezerwatu hodowlanego Nr 1. Wyremontowany i zmodernizowany rezerwat ponownie został udostępniony turystom w grudniu 1987 roku. W dniu 10 grudnia 1987 roku umieszczono w nim żubry i konie typu tarpana, w marcu następnego roku – jelenie, a w listopadzie – łosie i sarny. W 1989 roku zwierzostan rezerwatu zasiliły dziki oraz żubronie. W grudniu 1997 roku przybyły wilki, a w styczniu 2007 roku - ryś.

  Wprawdzie rzadko, ale zdarza się, że rezerwat - w związku z zagrożeniem pryszczycą - zamykany jest czasowo dla zwiedzających. Tak było np. w latach 1960 i 1973.

   W ciągu roku Rezerwat Pokazowy Żubrów BPN zwiedza około 140 tys. osób. (oprac. Piotr Bajko)

HASŁA POWIĄZANE:

Księga Rodowodowa Żubrów, Pomruk (żubr) ,  Rezerwaty Przyrody w Puszczy Białowieskiej , Żubr (Puszcza Białowieska) , Żubr w  dawnej ilustracji 

 

Galeria