Gleby Puszczy Białowieskiej są zróżnicowanie; charakteryzuje je też duża zmienność. Uwarunkowane jest to przede wszystkim właściwościami skał macierzystych tudzież lokalnym układem stosunków wodnych. Istotny wpływ na mozaikowatość gleb i tym samym siedlisk ma ukształtowanie terenu i brak zasadniczych zmian antropogenicznych. Skały macierzyste gleb puszczańskich można podzielić na dwie zasadnicze grupy – osady mineralne i osady organiczne.

Przeprowadzone pod koniec lat dziewięćdziesiątych na terenie Puszczy prace glebowe wykazały występowanie na jej terenie szeregu typów uziarnienia osadów mineralnych różniących się między sobą zawartością frakcji szkieletowych, piaszczystych, pyłowych oraz spławialnych.

Pozwoliło to na wyróżnienie:

- utworów piaszczystych zbudowanych z materiału monomineralnego, głównie kwarcu ubogiego w makro i mikroelementy, odpornego na niszczenie mechaniczne, odwapnionego i dobrze przepuszczalnego dla wód opadowych, o charakterze piasków luźnych lub piasków gliniastych;
- utworów pyłowych, grubo i drobno-pyłowych o znacznej spójności i dużych wartościach podsiąku kapilarnego;
- utworów gliniastych o różnej zawartości frakcji ilastej, specyficznych cechach fizyko-chemicznych, o charakterze glin piaszczystych, glin lekkich, średnich lub ciężkich, często z udziałem węglanów wapnia;
- utworów ilastych w postaci iłów i iłów pylastych, grupujących we frakcji ilastej większość minerałów ilastych oraz składników koloidalnych o różnym stopniu dyspersji.

Osady organogeniczne najliczniej reprezentowane są przez torfy i mursze.

Uwzględniając charakter gospodarki wodnej, gleby Puszczy Białowieskiej można podzielić ogólnie na cztery działy:

- gleby litogeniczne,
- gleby autogeniczne, (kształtujące się bez udziału wód gruntowych);
- gleby semihydrogeniczne – w których wpływ wody gruntowej obejmuje dolne części profilu;
- gleby hydrogeniczne, w których także powierzchniowe poziomy glebowe kształtują się pod wpływem wód gruntowych.

Są one reprezentowane przez 9 rzędów, 15 typów i 46 podtypów gleb.

Najliczniej reprezentowane są gleby brunatno-ziemne (36,5%), a wśród nich gleby brunatne typowe, oglejone i wyługowane oraz gleby płowe typowe, zbrunatniałe, opadowo-glejowe, gruntowo-glejowe i bielicowane.

Rząd gleb bielico-ziemnych (19,1%) reprezentowany jest przez gleby rdzawe właściwe, brunatno-rdzawe, bielicowo-rdzawe oraz gleby bielicowe.

Gleby glejo-bielicoziemne (12,0%) reprezentują gleby bielicoziemne właściwe, murszaste i torfiaste oraz glejo-bielice właściwe.

Czarne ziemie (4,7%) - to głównie czarne ziemie właściwe, glejowe, zbrunatniałe i murszaste.
Gleby zabagniane (7,8%) - to gleby opadowo-glejowe właściwe oraz gleby gruntowo-glejowe właściwe, torfiasto-glejowe i torfowo-glejowe.

Gleby bagienne (8,2%) tworzą gleby torfowe torfowisk wysokich, przejściowych i niskich.

Gleby pobagienne (11,6%) - to gleby torfowo-murszowe, mineralno-murszowe, murszowate właściwe i gleby murszowato-murszaste.

Gleby litogeniczne oraz gleby antropogeniczne na terenie Puszczy występują sporadycznie (0,1%).

Część gleb regionu Puszczy Białowieskiej to gleby porolne (6,3%). Gleby te występują
Głównie na północno-zachodnich obrzeżach Puszczy w nadleśnictwach: Browsk (na powierzchni 2853,49 ha) i Hajnówka (na powierzchni 395,48 ha).

(Oprac. na podst. „Programu ochrony przyrody i wartości kulturowych w Leśnym Kompleksie Promocyjnym „Puszcza Białowieska” na okres 1.01.2002 – 31.12.2011” – RDLP w Białymstoku)