Chwiszczej - płynąca przez podmokłe łąki na przedpolu Puszczy Białowieskiej

Długość: 13km

Źródła: okolice Kolonii Nowe Berezewo, przedpole Puszczy Białowieskiej

Ujście: Leśna Prawa , oddz.485

Rzeki Puszczy Białowieskiej

Rzeczka, prawy dopływ Leśnej Prawej. Długość 13 km. Początek bierze na zachodnim przedpolu Puszczy Białowieskiej w okolicach Kolonii Nowoberezowo i wpada do Leśnej Prawej w oddziale 485. W literaturze spotykana także pod nazwami: Chwiszcza, Chwiszcze, Chwiszczeja i Chwieszczen. Dawniej rzeka znajdowała się na terenie straży leśniczańskiej, później wyznaczała granicę pomiędzy dwoma puszczańskimi nadleśnictwami – Leśna i Starzyna. Obecnie znajduje się na terenie Nadleśnictwa Hajnówka.

   Chwiszczej zasilany jest kilkoma bezimiennymi strugami i dwoma większymi: Czobutok i Łozica, które wpadają do rzeczki z prawej strony.

   Rzeka Chwiszczej obecnie wchodzi w skład obwodu rybackiego rzeki Leśnej Nr 1

  Nieopodal wsi Orzeszkowo dolinę rzeki porasta bogata roślinność bagienna, znajduje się tutaj ostoja ptaków wodno-błotnych i nie tylko. Można obserwować m.in. bogatki, czeczotki, czubatki, dzięcioły (czarny, duży, średni), gągoły, kosy, kowaliki, modraszki, myszołowy, mysikróliki, pełzacze leśne, strzyżyki, szarytki, świergotki łąkowe, świstuny, żurawie

   W latach 60-tych ub. wieku rzekę poddano regulacji. Odnotowano wówczas stopniowy spadek wód gruntowych w okolicy, który dodatkowo pogłębiła melioracja łąk i drenowanie pól uprawnych. W latach 80-tych zaczęły zanikać siedliska bagienne wraz z charakterystyczną dla nich roślinnością szuwarową.

  W 1991 roku rozpoczęto działania w celu ponownego podniesienia poziomu wód gruntowych. Nieckę Chwiszczeja objęło czynną ochroną konserwatorską Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Artur Domaszewicz w dwumiesięczniku „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” (Z. 2/1995) pisał: „Teren ten, niegdyś zmeliorowany, został w pełni zrenaturalizowany. Wybudowanie kilkusetmetrowego wału spowodowało regulację poziomu wody, uniemożliwiając zalanie okolicznych łąk wykorzystywanych rolniczo. Zaczęło się tu gnieździć wiele rzadkich, ginących gatunków ptaków, m.in. rybitwa białoskrzydła i wodniczka”.

  W 1997 roku, rozporządzeniem Wojewody Białostockiego Nr 6/17 z 7 sierpnia 1997 roku odcinek doliny rzeki Chwiszczej o powierzchni ponad 124 ha objęty został ochroną jako użytek ekologiczny ekosystemów bagiennych (obecnie obszar ten wchodzi do rezerwatu Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej). W 1999 roku Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków objęło opieką obszary łąk w dolinie Chwiszczeja, tworząc na nich społeczny rezerwat przyrody „Górniańskie Łąki”. W 2004 roku wytyczono tutaj ścieżkę dydaktyczno-przyrodniczą (4 km); biegnie ona od przystanku PKS Stara Judzianka do przystanku MPK na ul. Wrzosowej w Hajnówce.

  W 2004 roku Anatol Niczyporuk z Katedry Badań Technicznych Politechniki Białostockiej przeprowadził badania dotyczące wpływu sposobu użytkowania zlewni rzeki Chwiszczej na sezonową jakość wód odpływowych.

  Przez dolinę Chwiszczeja przebiega „Szlak Śladami Powstania Styczniowego”, wyznaczony w postaci pętli Hajnówka – Orzeszkowo – Hajnówka. Szlak ma długość 31 km, oznaczony jest kolorem niebieskim. W dolinie rzeki znajduje słynny, aczkolwiek już uschnięty „Car-Dąb”. (oprac. Piotr Bajko, zdjecia: Krzysztof Parzych)

Galeria