Stanisław B. Gorski - botanik-florysta , odwiedził Puszczę Białowieską  dwukrotnie, ostatni raz w 1826r.

Wileński botanik-florysta, entomolog, lekarz, pierwszy polski badacz flory Puszczy Białowieskiej.

  Urodził się 6 maja 1802 roku w Dwórce (d. gubernia grodzieńska). Średnie wykształcenie zdobył w Grodnie i Świsłoczy (lata 1814-1820). Następnie studiował na Uniwersytecie Wileńskim – przez jeden rok nauki przyrodnicze, później zaś medycynę. Studia ukończył w roku 1825.

  Pierwsze prace botaniczne S. B. Gorskiego związane są z Puszczą Białowieską. Młody badacz odwiedził ją dwukrotnie. Po raz pierwszy był tutaj w 1823 roku, przez dwa tygodnie, jako 21-letni student medycyny Uniwersytetu Wileńskiego. Po raz drugi zawitał w 1826 roku, niedługo po ukończeniu studiów; spędził wówczas w Puszczy dziesięć tygodni. Sprawozdanie z obydwu wycieczek zamieścił Górski w „Dzienniku Wileńskim” z 1829 roku. Zatytułował je: „O roślinach żubrom upodobanych, jako też innych w puszczy Białowieskiej”.

  Badając roślinność Puszczy i porównując swoje spostrzeżenia z wiadomościami zawartymi w pracy Juliusza Brinckena pt. „Mémoire descriptif sur la foret Impériale de Białowieża, en Lithuanie” (Warszawa 1826), Gorski stwierdził w niej wiele nieścisłości, które skrupulatnie wyliczył. Zwrócił uwagę, że w puszczy nie rosną buk, lipa szerokolistna i klon polny, a dąb szypułkowy spotyka się częściej niż bezszypułkowy. W uroczysku Cisówka, odnalazł jodłę, której Brincken nie widział. Podał gatunki roślin, które są najczęściej jadane przez żubry i jako pierwszy odnotował praktykowany przez miejscowych strzelców sposób odróżniania żubrówki od innych traw – przez pociąganie liścia palcem od spodniej strony (na palcu zostaje białawy osad). Wymienił ponadto 40 rzadszych gatunków roślin, pominiętych przez Brinckena oraz wskazał na dziesięć gatunków, które naczelny nadleśny niesłusznie zaliczył do dziko rosnących w puszczy.

  S.B. Gorski w latach 1829-1832 był kierownikiem Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wileńskiego. Następnie został asystentem i profesorem w Wileńskiej Medyko-Chirurgicznej Akademii (lata 1832-42). Wykładał botanikę i farmakologię. W roku 1830 sporządził wykaz zebranych przez siebie w latach 1820-29 roślin naczyniowych, w roku 1834 – katalog roślin Ogrodu Botanicznego Wileńskiej Medyko-Chirurgicznej Akademii, rosnących w cieplarniach, oranżeriach i na otwartym terenie. Gromadził również zbiory przyrodnicze. Początkowo były to zielniki roślin z terenów północno-wschodnich województw – wileńskiego, trockiego i podlaskiego (m.in. z Puszczy Białowieskiej). Począwszy od roku 1836 Gorski większą uwagę poświęcał owadom. Zakupił m.in. od rodziny b. królewskiego kartografa Karola Hermanna Perthéesa (1740-1815) jego rękopisy i jako jedyny systematyk zdążył opracować fragmenty zgromadzonej kolekcji (niektóre grupy błonkówek, muchówek i pluskwiaków). S. B. Gorski utrzymywał liczne kontakty z entomologami na Podolu, Wołyniu, w Galicji oraz w Warszawie. Po likwidacji przez władze rosyjskie w 1842 roku uczelni wileńskiej, zbiory przyrodnicze S.B. Gorskiego zostały przekazane do Kijowa. Gorski uratował przed wywiezieniem jedynie swoją prywatną część kolekcji owadów oraz zielniki.

   Przeniesiony w 1842 roku na przymusową emeryturę, S.B. Gorski znalazł schronienie w prywatnym muzeum przyrodniczym Konstantego hr. Tyzenhauza w Postawach. Tyzenhauz przez ponad dziesięć lat sponsorował badania Gorskiego i pokrywał koszty jego wyjazdów za granicę. W Berlinie drukowane i ilustrowane były monografie florystyczne i entomologiczne Gorskiego. W roku 1849 Gorski wydał tablice, na których przedstawił wizerunki 20 gatunków roślin, w tej liczbie także opisane przez niego po raz pierwszy.

  Po śmierci w 1853 roku hrabiego Gorski utracił zarówno możliwość opłacania druku, jak i oparcie dla spokojnej pracy naukowej. Kolejnym łaskawcą okazał się dla S.B. Gorskiego ziemianin Adolf Kubicki, który przyjął go w swoim dworku w Polesiu k. Święcian. Za naturalistą powędrowały tam również jego kolekcje i biblioteka. Ostatnie kilkanaście lat życia poświęcił Gorski na opracowywanie kolekcji chrząszczy, pozostawiając nieukończony rękopis obszernej monografii. Prace nad nią przerwało Powstanie Styczniowe.

  W dniu 3 maja 1864 roku Stanisław Batys Gorski popełnił samobójstwo. (oprac. Piotr Bajko)

 

Galeria