Fabryka Chemiczna

Pierwszy strajk w Hajnówce rozpoczął się 2 września 1924 r. na terenie Fabryki Chemicznej. Robotnicy zakładu wystąpili przeciwko wydłużeniu dnia pracy i równoczesnym obniżeniu zarobków. Strajk odbył się przy poparciu i zapowiedzi aktywnego w nim uczestnictwa ze strony większości załogi. Wybrano komitet strajkowy, który opracował i przedłożył żądania. Postulaty zebrano w dziewięciu punktach, wśród których najważniejszymi były: podwyżka płac o 50%, regularność wypłat, nieprzedłużanie dnia pracy, odstąpienie od zamknięcia fabryki i respektowanie klasowego (robotniczego) związku zawodowego. Załoga wybrała dwóch delegatów do pertraktacji z dyrekcją, jednak do rozmów nie doszło, chociaż z Warszawy przybył dyrektor naczelny. Po dziesięciu tygodniach strajku, wobec braku żywności, robotnicy zwrócili się o pomoc do innych zakładów. Pomoc żywnościową zorganizowali robotnicy pobliskiego tartaku, natomiast w kilku zakładach centralnej Polski celem wsparcia zbierano pieniądze.

Fabryka Chemiczna w Hajnówce , strajk 1937 r.

   Różnymi metodami, i dyrekcja, i policja dążyli do zniszczenia solidarności załogi. Policja miała wśród strajkujących swego agenta. Miał on ustalić i wskazać najbardziej aktywnych robotników i doprowadzić do ich aresztowania. Wskazanych wzywano do dyrekcji i starano się ich zastraszyć. W końcu wśród strajkujących rozpuszczono plotkę, że dyrekcja i komitet porozumieli się, więc robotnicy mogą już udać się do domów. Na miejsce wycieńczonych robotników opuszczających zakład, policja wprowadzała łamistrajków, którzy uruchomili największe i najważniejsze działy fabryki. Po dwunastu tygodniach, akcja strajkowa zakończyła się porażką. Wkrótce potem Fabrykę Chemiczną przejęła firma „Grodzisk”. Warunki pracy się nie zmieniły lecz pojawiła się nadzieja na ich poprawę. Wybuchł strajk, który mowa dyrekcja zignorowała. Dyrektor nie wyraził chęci do rozmów z komitetem strajkowym i wyjechał do Warszawy. Czwartego dnia strajku załoga przeprowadziła wiec i zagroziła okupacją budynku dyrekcji. Dopiero wtedy zarządzający zakładem poszli na ustępstwa. Po uspokojeniu sytuacji, dyrekcja wytoczyła proces przewodniczącemu Związku Robotników Chemicznych i kilku członkom komitetu strajkowego, jednakże oskarżeni zostali uniewinnieni.

The Century European Timber Corporation

Strajk robotników ZKL w Hajnówce (1928 r.)

1 kwietnia 1928 r. na kolejkach leśnych firmy "The Century European Timber Corporation" ("Centura") w Hajnówce rozpoczął się strajk powszechny. W końcu maja strajk solidarnościowy z białowieskimi robotnikami podjęli robotnicy hajnowskiego tartaku i kolejek współpracujących z Centurą. Tym sposobem w Hajnówce strajkowało w tym okresie już ponad 1000 pracowników. Tymczasem Związek zawodowy pracowników leśnych Puszczy Białowieskiej, zapowiedział przyłączenie się do strajku powszechnego, o ile firma „Centura” nie pójdzie na ustępstwa i nie uwzględni postulatów robotników. Groźba rozszerzenia strajku poskutkowała. 4 czerwca akcja strajkowa zakończyła się uzyskaniem podwyżek płac od 5 do 20%.

Zakłady Drzewne w Hajnówce

Robotnicy Zakładów Drzewnych po raz pierwszy strajkowali w 1926 r. Domagali się podwyżki płac i poprawy warunków pracy. W tym czasie robotnik mężczyzna zarabiał dziennie 4 zł., natomiast kobieta o połowę mniej. Obawiając się długotrwałego strajku, dyrekcja ustąpiła i Robotnicy uzyskali niewielkie podwyżki. Inflacja i wielki kryzys spotęgowały konflikty społeczno-polityczne. Robotnicy Zakładów Drzewnych po strajku w 1929 r. pod przewodnictwem Wincentego Kołodzieja uzyskali 50% podwyżki. Już w grudniu 1931 r. dyrekcja obniżyła im płace o 20% na co załoga odpowiedziała kolejnym strajkiem. Związki Zawodowe Robotników Przemysłu Drzewnego zażądały przywrócenia stawek płacowych z 1930 r. W odpowiedzi aresztowano 14 działaczy związku i zwolniono 84 pracowników. Reakcją załogi był pochód do siedziby dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży. Interweniowała policja. Podpisanej umowy uwzględniającej żądania robotników, dyrekcja nie przestrzegała. Robotnicy postanowili strajkować kolejny raz 26 kwietnia 1932 r. Strajk połączony był z pikietą tartaku. Kiedy pikietujących aresztowano w odpowiedzi odbyła się demonstracja pod posterunkiem policji. Doszło do starć z policją i jeden z protestujących robotników został zastrzelony. Po tym wydarzeniu aresztowanych uwolniono z posterunku. Tego samego dnia (27 kwietnia 1932 r.), odbyło się zebranie robotników w którym uczestniczył między innymi poseł Stanisław Dubois. W maju 1933 r. zostało zwolnionych z tartaku hajnowskiego 14 robotników za zbojkotowanie obchodów święta 3 Maja.

Strajk robotników Zakładów Drzewnych w Hajnówce(1932r.)

Terebenthen

W maju i w czerwcu 1933 roku akcję strajkową prowadziło 54 pracowników Fabryki Terpentyny Terebenthen braci Porowskich - bez sukcesu.

W 1937 r. na znak protestu przeciw zwolnieniu 9 robotników zastrajkowała cała załoga. Domagano się regulacji płac i przywrócenia do pracy zwolnionych. Żądania zostały spełnione.

Zarząd Kolejek Leśnych

W 1938 roku PPS oraz Związek Zawodowy Robotników Przemysłu Drzewnego zorganizowali strajk okupacyjny w budynku Zarządu Kolejek Leśnych. Domagano się 30% podwyżki i deputatu opałowego. Strajk, w którym udział brali też maszyniści domagający się unormowania czasu pracy, trwał 5 tygodni. Czas pracy unormowano, robotnicy uzyskali od 13 do 30% podwyżki a ponadto, dla uspokojenia nastrojów zwolniono dyrektora zakładu. Kolejny strajk w ZKL wybuchł w styczniu 1939 roku.

Strajki prowadzone na terenie Hajnówki i Puszczy Białowieskiej w latach 1931– 1939 były jednymi z największych w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Okres wystąpień robotniczych zakończył się wraz z wybuchem II wojny światowej.

Ciekawostki

• W czasie tym powstało określenie "Czerwona Hajnówka".
• Kilka ulic dzielnicy Chemiczna i Placówka nosi do dziś imiona bohaterów strajków.
• Do 1989 r. istniało w Hajnówce Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego zawierające eksponaty (zdjęcia, dokumenty) z okresu strajków 1924-39 r.(opracował: Krzysztof Parzych)
 

Galeria