Wjazd do Nowoberezowa (2010r.)

Warto zobaczyć: Nowoberezowo - największa galeria (autor:Krzysztof Parzych)

Wieś powstała na przełomie XVI i XVII wieku do 1611 roku i nosiła nazwę Nowy Berezów. Według tradycji została założona przez mieszkańców Starego Berezowa po pożarze tej wsi. Pierwsza wzmianka o Nowym Berezowie znajduje się w Lustracji Województwa Podlaskiego z roku 1664 . W dokumencie mówi się iż wieś posiadała 22 włóki ziemi. Mieszkał tu w tym czasie „wybraniec” – żołnierz królewski , który przebywał tu podczas pokoju. Posiadał on swój nadział ziemi.

  Lustracja wspomina o cerkwi, do której należały 2 włóki ziemi była to cerkiew p.w. św. Jana Teologa zbudowana w 1618 r.
Świątynia była usytuowana w miejscu stojącej dziś murowanej cerkwi p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego zbudowanej w 1873 r. Oprócz niej w Nowoberezowie znajduje się jeszcze jedna drewniana świątynia zbudowana w 1771 r. z fundacji Izabeli Branickiej , starościny bielskiej, wzniesiona na dawnym gruncie cerkiewnym.

   W 1700 r. mieszkańcy wsi sądzili się ze Stefanem Branickim, wojewodą podlaskim, starostą bielskim, oraz jego urzędnikami. Oskarżali wojewodę o pobicie, zmuszanie do robocizn i czynszów a także zakucie w kajdany poddanych udających się do sądu.

   Do początku XIX w. przy cerkwi istniał przytułek dla starców . W połowie XIX stulecia założono tu szkołę cerkiewno parafialną słynącą wówczas z wysokiego poziomu nauczania. 1886 r. utworzono tu gminę, która obejmowała 22 wsie. Funkcjonowała ona również w okresie międzywojennym.

   W 1897r. we wsi znajdowało się 85 chat, w których mieszkało 529 osób.

   Przed II wojną światowa wybudowano szkołę powszechną ( budynek istnieje do dziś lecz popada w ruinę). Przed budynkiem stoi replika pomnika marsz. Józefa Piłsudskiego ustawionego 12 maja 1936 r.

   1 stycznia 1954 roku została utworzona Gmina Nowoberezowo. Została zniesiona po 9 miesiącach wraz ze zlikwidowaniem gmin i wprowadzeniem gromad 29 września 1954 r. Jednostka została przywrócona 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin w miejsce gromad, lecz już pod pierwotną nazwą gmina Hajnówka i z siedzibą w Hajnówce .

ZABYTKI

Cerkiew p.w. Niebowstąpienia Pańskiego (2010r.)

  Zespół cerkwi prawosławnej parafii p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego (cerkiew murowana 1873-1876, ogrodzenie z bramą murowane, druga polowa XIX w.). Zbudowana została w miejscu nie zachowanej cerkwi z 1617r. Przy budowie tej cerkwi w 1873 r. natrafiono na liczne szczątki kości, co świadczy że pierwsza cerkiew była otoczona cmentarzem. Konsekracji cerkwi dokonano 3 września 1876 r. Cerkiew zbudowano według projektu inż. Łozińskiego na planie krzyża, z cegły i ciosanego kamienia na fundamencie, tynkowana i malowana, ogrodzona murem z kamienia. Ikony do ikonostasu malował malarz Szorochow ze Słonima. Wyposażenie cerkwi pochodzi z II połowy XX wieku. Malowidła ścienne zostały wykonane w latach 30- tych XX wieku. Najstarsze w cerkwi są dzwony, które pochodzą z XVII wieku. Z tego okresu pochodzą malowidła ścienne na deskach stanowiące część sufitu cerkwi. Malowidła przedstawiają Ostatnią Wieczerzę, drugie zaś Wniebowstąpienie.

Zespół cerkwi parowsławnej p.w. św. Jana Teologa (2010r.)

  Zespół cerkwi prawosławnej p.w. św. Jana Teologa wzniesiona w 1771 roku z fundacji Izabeli Branickiej, starościny bielskiej. Konstrukcja zrębowa, szalowana, na planie prostokąta, z prosto zamkniętym ałtarem (prezbiterium), z panomarkami (zakrystiami) w części południowej, od północy pritwor (kruchta) z dzwonnica na planie kwadratu dobudowany w 1883 r. Cechuje ją architektura unicka. We wnętrzu świątyni uwagę zwraca przesunięty w stronę ołtarza ikonostas i polichromie. Jest to jedyna świątynia w płn.- wsch. Polsce z ikonostasem pisanym bezpośrednio na zrębie ścian i suficie.

Cerkiew p.w. Przemienienia Pańskiego (2010r.)

   Cerkiew prawosławna p.w. Przemienienia Pańskiego, drewniana z 1840 r., przeniesiona z Czyżyk w 1925 r. Znajduje się ona na cmentarzu założonym w 1771 r. Konstrukcja zrębowa, szalowana, nawa na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętym ałtarem (prezbiterium), od zachodu, w szczycie, pritwor (kruchta) z dzwonnica.

  Kapliczka prawosławna św. Aleksandra Newskiego murowana z 1868 r.

Kapliczka św. Jerzego (2010r.)

  Kapliczka prawosławna św. Jerzego drewniana z 1888 r. Zlokalizowana obok rzeczki przy wjeździe do wsi. Mieszkańcy nazywają ją „Makowieja” gdyż w dniu święta 7 Braci Machabeuszy tzw. Makowieja (14 sierpnia) do źródełka udawały się pielgrzymki mieszkańców.

   Zabytkowe krzyże. Dwa z nich wyznaczały dawny koniec wioski i miały chronić ją „od złego”. Trzeci krzyż znajduje się na środku wioski. Ustawiono go dla upamiętnienia kornacji Mikołaja I.  Obecnie krzyż jest nie tylko pamiątką po carze ale też miejscem ostatniego pożegnania ze zmarłymi. Czwarty krzyż z 1879 r. stoi przy kapliczce p.w. św. Aleksandra Newskiego

Drewniany spichlerz przy domu duchowieństwa prawosławnego XIX w.

Warto zobaczyć: Cmentarz w Nowoberezowie - najwięskza galeria (autor: Krzysztof Parzych)

Cmentarz prawosławny nieczynny parafii Wniebowstąpienia z 1771 r. przy drodze do wsi Czyżyki (link 1). Kolejne dwa sąsiadujące ze sobą oddalone od wsi ok.1 km , starszy – zabytkowy powstał w 1859 r. Funkcjonował on do 1891 r. Następny założony w 1925 r. jest używany do dziś (link 2). Stoi na nim cerkiew p.w. Przemienienia Pańskiego.

   Szkoła drewniana z lat 30 XX w.

(oprac. i zdjęcia: Krzysztof Parzych)
 

Galeria