Wiaczesław Wasiliewicz Siemakow (1938-2009)

Wiaczesław Wasiliewicz Siemakow (Вячеслав Васильевич Семаков) – kandydat nauk biologicznych, entomolog, popularyzator Puszczy Białowieskiej.

  Urodził się 28 listopada 1938 roku w Charkowie (Ukraina). Jego ojciec, Wasilij Wasiliewicz, pełnił w różnych okresach funkcję przewodniczącego rejonowego komitetu partii w mieście Izjum (wsch. Ukraina), był też drugim sekretarzem komitetu obwodowego partii w Charkowie, odpowiadał ponadto za rozwój kultury na tym terenie. Matka, Walentyna Trifonowna, była z wykształcenia muzykiem. Rodzinę Siemakowów często odwiedzali znani działacze kultury i sztuki, co w dużym stopniu wpłynęło na intelektualny rozwój i ukształtowanie charakteru u Wiaczesława.

  Wiaczesław, mający od dzieciństwa problemy ze zdrowiem, w tajemnicy przed rodzicami zapisał się do kilku sekcji sportowych. Dzięki wytrwałości osiągał dobre wyniki m.in. w lekkiej atletyce, fechtowaniu oraz jeździe na łyżwach. Będąc uczniem 10 klasy, stracił matkę. Wkrótce ojciec założył nową rodzinę. Wiaczesław musiał zacząć dorabiać na utrzymanie swoje i siostry.

  Szkołę ukończył ze srebrnym medalem. Rozpoczął studia na Charkowskiej Akademii Rolnej. Ukończył je w 1961 roku, z dyplomem specjalisty-agronoma w dziedzinie ochrony roślin. W czasie studiów zafascynował się alpinizmem i wyprawami turystycznymi. Dobrze poznał Kaukaz i największe masywy górskie na terenie całego ZSRR.. Wielokrotnie uczestniczył w wyprawach na nartach w północne rejony byłego ZSRR. W czasie wakacji zatrudniał się jako przewodnik.

  W latach 1961-1965 W.W. Siemakow pracował w Kamczackiej Rolniczej Stacji Doświadczalnej, jako pracownik naukowy. Zakres jego podstawowych badań dotyczył wypróbowaniu dla tego rejonu nowych gatunków owoców, opracowania sposobów ich uprawy oraz ochrony przed szkodnikami. W tym właśnie okresie zainteresował się dogłębniej biologicznymi metodami walki ze szkodnikami.

  W latach 1966-1972 W.W. Siemakow pracował jako kierownik oddziału ochrony roślin Kamczackiej Rolniczej Stacji Doświadczalnej. W 1968 roku obronił kandydacką dysertację nt. „Główne szkodniki kultur roślin krzyżowych Kamczatki i metody walki z nimi”.

  Będąc na Kamczatce nawiązał przyjacielskie stosunki z przyszłymi laureatami Nagrody Nobla Eugeniuszem Michajłowiczem Krochinym i Fainą Władimirowną Krogius, przeprowadzających badania naukowe na jeziorze Dalnym. Do końca życia uznawał ich za swoich najlepszych nauczycieli.

  W latach 1971-1974 W.W. Siemakow pracował jako sekretarz naukowy Wszechrosyjskiego Naukowo-Badawczego Instytutu Ochrony Roślin w miejscowości Ramoń (obłast’ woroneżska). Brał udział w ekspedycjach mających na celu badania fitopatologiczne lasów Syberii. Następnie, w 1974 roku, został awansowany na starszego pracownika naukowego we Wszechrosyjskim Naukowo-Badawczym Instytucie Mikrobiologii Rolniczej w Sankt-Petersburgu. W tym czasie opracował biologiczne metody walki z gryzoniami i szkodnikami owadzimi w kulturach rolnych. Za liczne odkrycia i patenty w tej dziedzinie otrzymał około 10 dyplomów. Z tego okresu pochodzi także szereg znaczących publikacji, zamieszczonych w periodykach naukowych radzieckich i zagranicznym.

Wiaczesław Siemakow w roli Dziadka Mroza.

  W 1982 roku profesor I.I. Ioffe zaprosił W.W. Siemakowa do pracy na Pamirze. W Pamirskim Instytucie Biologicznym Tadżyckiej Akademii Nauk, znajdującym się w mieście Chorog, W.W. Siemakow pracował jako sekretarz naukowy do 1989 roku. W tym czasie opublikował szereg prac naukowych z zakresu biologicznych metod ochrony roślin. Oprócz tego, na wysokości 3000 m n.p.m., założył wysokogórski oddział Pamirskiego Sadu Botanicznego, w którym posadzono około 200 gatunków roślin dla przeprowadzenia doświadczeń hodowlanych w warunkach wysokogórskich. W czasie pracy odbywał wycieczki naukowe, podczas których gromadził materiał niezbędny do napisania rozprawy doktorskiej pt. „Stan obecny i perspektywy wykorzystania preparatów roślinnych w ochronie roślin”. Z uwagi na to, że wraz z nastaniem tzw. pierestrojki rdzenni mieszkańcy Pamiru bardzo zmienili swoje nastawienie do osób rosyjskojęzycznych, W.W. Siemakowowi nie pozostawało nic innego, jak poszukać pracy gdzie indziej.

  W wyniku wygranego konkursu, został przyjęty w 1989 roku na stanowisko starszego pracownika naukowego w Państwowym Gospodarstwie Rezerwatowo-Łowieckim „Biełowieżskaja Puszcza”. Od tego czasu Puszcza stała się drugim, po Kamczatce, głównym miejscem jego życia. Widząc duże zaangażowanie w pracy i umiejętności organizatorskie, kierownictwo PGR-Ł powierzyło mu wkrótce stanowisko sekretarza naukowego, a następnie zastępcy dyrektora ds. naukowo-badawczych. Kierując oddziałem naukowym Puszczy Białowieskiej w tym trudnym dla kraju okresie, W.W. Siemakow starał się ukierunkować swoje działania przede wszystkim na zapewnienie właściwej ochrony naturalnych cech tego pierwotnego lasu, nie zapominając jednocześnie o jego otwarciu na turystykę i badania naukowe. Wystąpił z inicjatywą i opracował dokument uzasadniający przyznanie Puszczy Białowieskiej zaszczytnego miana obiektu Światowego Przyrodniczego Dziedzictwa Ludzkości, a także prestiżowego Dyplomu Rady Europy.

  Prace badawcze, które w tym czasie wykonywał, dotyczyły kontrolowanego stanu owadzich szkodników w lasach Puszczy. Oprócz tego, badał skład gatunkowy motyli i owadów zapylających rośliny kwiatowe Puszczy Białowieskiej.

  Ponieważ oddziałowi naukowemu podlegało również muzeum przyrodnicze, W.W. Siemakow dużo czasu poświęcał organizacji jego pracy. Do muzeum przekazał zebrane przez siebie kolekcje motyli i trzmieli. Osobiście montował ich ekspozycję. Po tym, jak Puszcza została Parkiem Narodowym i otworzyły się szersze perspektywy jej turystycznego udostępnienia, wytyczył szereg tras turystycznych po Puszczy i przygotował przewodniki po nich. Wykorzystując swą i energię i wiedzę prowadził szeroko zakrojoną działalność oświatową. Na łamach gazet i czasopism zaczęły się pojawiać jego popularyzatorskie artykuły. Pracowników naukowych włączył do obsługi wycieczek, co dość istotnie wpłynęło na podniesienie poziomu merytorycznego usług przewodnickich. Sam W.W. Siemakow dał się poznać jako wspaniały przewodnik. Lekko udawało mu się nawiązywać kontakt z ludźmi i wzbudzać w nich miłość do Puszczy i przyrody. Jego talent przewodnicki i gawędziarski został dostrzeżony i nagrodzony „Złotym Certyfikatem” Gosstandarta Rosji.

   Idei propagandy ochrony przyrody Puszczy Białowieskiej W.W. Siemakow poświęcił dwadzieścia lat swego życia. Jego fascynacja historią Puszczy Białowieskiej, zrodziła szereg książek na ten temat. Najbardziej znana spośród nich – „Biełowieżskaja Puszcza: 1903-2003” jest kontynuacją monografii Puszczy Białowieskiej, napisanej i wydanej w 1903 roku przez Gieorgija Karcowa. W 2003 roku zwyciężyła ona w przeprowadzonym w Rosji konkursie im. E. Wołodina; wybrano ją spośród 30 nominowanych publikacji, a do konkursu zgłoszonych zostało 12,5 tys. książek.

  W.W. Siemakow napisał ponad 100 prac naukowych, wydanych w różnych republikach byłego ZSRR, a także w USA, Indii, Francji i Polsce. Trudno jest dzisiaj zliczyć wszystkie jego publikacje popularnonaukowe. Są to całe serie artykułów zamieszczonych w republikańskich, obwodowych i rejonowych gazetach i czasopismach, także rozdziały dla książek „Pamiać”, encyklopedii i innych. Tylko za ostatnie dziesięć lat napisał ponad 10 książek dla dorosłych i dzieci, popularyzujących Puszczę Białowieską.

  Już po przejściu na emeryturę został pierwszym Dziadkiem Mrozem w zbudowanej w białoruskiej części Puszczy rezydencji dla tej bajkowej persony, uczestniczył w jej popularyzacji. Napisał (we współautorstwie) książkę „Dziadek Mróz i jego rodzina”.

  W zasłudze za ogromny wkład w popularyzację historycznego dziedzictwa Puszczy Białowieskiej, a także przeprowadzone badania naukowe w dziedzinie jej historii i przyrody otrzymał w 2008 roku Medal Franciszka Skoryny.

  Ciężka choroba przerwała życie W.W. Siemakowa w rozkwicie jego twórczej działalności. Już po śmierci ukazała się wspaniała książka (napisana wspólnie z Walerijem Rippergerem) pt. „Mieczta o pierwotnym lesie”, wydana najpierw po niemiecku w Niemczech, a później w wersji rosyjskojęzycznej. W.W. Siemakow pozostawił po sobie cały szereg ukończonych prac, przygotowanych do publikacji, w tym rękopis doktorskiej dysertacji, której nie zdążył obronić. Z pozostawionego przez niego bogatego dziedzictwa, będzie korzystać niejedno pokolenie.

  W.W. Siemakow zmarł 5 lipca 2009 roku. (oprac. Piotr Bajko na podst. wspomnień Anny W. Dengubienko)
 

Galeria