Rzeka Krynica między wsiami Budy i Teremiski (2006r.)

Długość: 6,6 km

Źródła: oddz. 470,471

Ujście: oddz. 338, Łutownia

Rzeki (Puszcza Białowieska)

Rzeczka, strumyk – przepływający przez teren dawnej straży Hajnowskiej, później – nadleśnictwa Zwierzyniec, a obecnie – nadleśnictwa Białowieża. Na mapie Michała Połchowskiego z 1784 roku zaznaczona jako Krinica. Rzeczka ta przez miejscową ludność nazywana była też Czerlanką (taką nazwą np. posługuje się też w swych publikacjach o żubrze dr Konrad Wróblewski). Edward Pierzgalski z kolei „potokiem Czerlonka” określa strumyk zasilający Krynicę, który swój początek bierze w bagnie w oddziale 470. Drugim dopływem Krynicy jest potok Czeremucha, zaczynający się w oddziale 423.

  Pochodzenie wyrazu „krynica” podaje Kazimierz Moszyński w „Uwagach o słowiańskiej terminologii topograficznej i fizjograficznej opartej przeważnie na materiale białorusko-poleskim” (Warszawa 1921): „Wyraz „krynica” oznaczał pierwotnie jakieś naczynie i jako taki jest ogólnosłowiański (...). Ponieważ zaś źródła są często ochraniane za pomocą naczynia, wyrobionego z drzewa pnia i zakopanego w miejscu, skąd wypływa woda (...) albo też za pomocą beczek i kadzi (...), więc wzmiankowany wyraz posłużył w języku białoruskim, małoruskim, południowych oraz zachodnich gwarach wielkoruskich i wschodnich gwarach polskich do określenia źródła lub studzienki. W nazwach osad, jezior, rzek itp. wyraz krynica spotyka się u nas dość licznie na pograniczu polsko-ruskim, natomiast na terytorium polskim – tylko wyjątkowo”.

   Krynica jest prawym dopływem Łutowni. Jej długość wynosi 6,6 km. Rzeczka bierze początek w bagnie Czerlon (oddziały 445, 470, 471), a uchodzi w oddziale 338 (środkowo-północy brzeg Polany Teremiszczańskiej). Przecina drogi: Hajnówka-Białowieża (w pobliżu osady Zwierzyniec) i Teremiski-Budy. Badania hydrologiczne tego cieku wykazują powolne zmniejszanie się jego głębokości oraz szerokości koryta. Np. w części środkowej koryto w 1959 roku mierzyło 3 – 5 m, obecnie: 2 – 3 m. Natomiast głębokość zmierzona w 1959 roku (0,5 – 1 m) zmniejszyła się o około 30 cm. W latach 60-tych ubiegłego wieku bieg dolnego odcinka Krynicy był wyprostowany i oczyszczony, dzięki czemu rzeczka zaczęła sprawniej odprowadzać wody ze swego dorzecza. W suchszych okresach jej koryto częściowo wysycha.

   W dolinie Krynicy, na torfiastych wilgotnych glebach występują dobrze zachowane łęgi olszowe. Są to lasy z drzewostanem złożonym z olszy czarnej i jesionu z domieszką świerka. Można tu spotkać na ogół rzadką w puszczy roślinę o charakterze górskim – parzydło leśne. Licznie natomiast występują takie gatunki błotne, jak: rzeżucha gorzka, jaskier rozłogowy, knieć błotna. Z kolei pokrzywa zwyczajna osiąga tu niekiedy wysokość do 2 m.

  W górnym biegu rzeczki był dawniej „ogród do polowania”, znany już w XVIII wieku, później zwierzyniec carski, obecnie rezerwat hodowlany żubrów. Dr Konrad Wróblewski w okresie międzywojennym pisał: „Czerlanka przebiegając przez zwierzyniec i będąc miejscem rozmnożenia ślimaka Limneus trunculatus, który jest przenosicielem motylicy, groźnego dla żubra pasożyta, została na całym przebiegu przez zwierzyniec ogrodzona w ten sposób, by żubry nie mogły korzystać z jej wody”. Z kolei Stanisław Feliksiak, badający w tym samym okresie mięczaki rezerwatu żubrzego, tak scharakteryzował ten ciek: „... niewielki strumień Krynica, (...), niezbyt szeroki (około 2 m), o brzegach na ogół stromych, porośniętych wysokimi pokrzywami. Prąd w strumieniu miejscami dość szybki. Dno przeważnie piaszczyste w miejscach większego spadku staje się żwirowato-kamieniste. Woda czysta i chłodna (...). W górnej części, na niewielkim odcinku, koryto jest sztucznie rozszerzone i po brzegach silnie zamulone, obficie zarośnięte bliżej środka rzęślą”. (oprac. Piotr Bajko, zdjęcia: Kzysztof Parzych, Tomasz Niechoda)
 

Galeria