Stefan Graniczny (1952-56)

Docent doktor nauk leśnych, w latach 1952-1956 kierował Zakładem (Pracownią) Badania Lasów Pierwotnych IBL w Białowieży.

  Urodził się 19 marca 1915 roku w Warszawie. Jego ojciec Wacław był prawnikiem-archiwistą. Stefan uczęszczał do gimnazjum im. St. Staszica. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości wstąpił na Wydział Leśny Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Dyplom inżyniera leśnika uzyskał w 1939 roku. Podczas studiów odbywał praktyki z urządzania lasu na Polesiu i Wileńszczyźnie. W latach 1940-1943 i w 1945 roku pracował na Kielecczyźnie. Był manipulantem w tartaku, podleśniczym, leśniczym oraz instruktorem uprawy tytoniu. Zajmował się ponadto pracami trzebieżowymi na Roztoczu. Podczas okupacji uczestniczył czynnie w ruchu oporu; współpracował ze Związkiem Walki Zbrojnej, Armią Krajową i Oddziałem „Jędrusiów”, ukrywał Żydów.

   Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Warszawy. Podjął pracę jako asystent w Zakładzie Ogólnej Hodowli Lasu SGGW. W 1946 roku przeniósł się do Zakładu Hodowli Lasu IBL na stanowisko asystenta, później otrzymał awans na starszego asystenta. W 1950 roku został mianowany adiunktem Zakładu. Z dniem 1 czerwca 1952 roku objął kierownictwo Zakładu (od 1955 roku – Pracowni) Badania Lasów Pierwotnych IBL w Białowieży. Placówką tą kierował do 1 marca 1956 roku, po czym powrócił do Zakładu Hodowli Lasu IBL w Warszawie. Od 1958 roku był samodzielnym pracownikiem naukowo-badawczym w Zakładzie. W IBL pracował do 1985 roku, tj. do czasu przejścia na emeryturę.

  Okres pracy w Białowieży S. Graniczny tak wspominał na łamach „Przeglądu Leśniczego” (Nr 5/1995): „W 1952 roku przeniosłem się do Białowieży i objąłem Zakład Badania Lasów Pierwotnych, a prof. Karpiński przeniósł się do Warszawy. Pracę z ZBLP miałem niezłą, bo poprzednik zostawił mi ofiarnych pracowników. Stosunki z Białowieskim Parkiem Narodowym poprawiły się, pomimo że byłem bezpartyjny. W pracę w biotopach BPN wprowadzał mnie inż. (później dr) S. Borowski. Oprócz tego prowadziłem obserwacje nad gniazdami pokornikowymi oraz kontynuowałem badania ekologiczne zapoczątkowane przez prof. Karpińskiego. Niestety IBL obciął nam kredyty, więc ograniczyliśmy się do obserwacji ekspertyzowych i fenologicznych drzew w BPN i odnowień rębni gniazdowych. Jednak przy słabych wynagrodzeniach i szkodach powodowanych przez zwierzynę wynik prac był niezadowalający. Ponadto angażowałem się w działalność Polskiego Towarzystwa Leśnego. Ważną też sprawą było wykonanie urządzenia Białowieskiego PN zrobioną wg wzoru prof. Niedziałkowskiego. Niestety, niekorzystny klimat ekologiczny i „ludzki” spowodował, że w 1956 r. podjąłem decyzję powrotu z rodziną do Warszawy, a moim następcą w Białowieży został prof. Pachlewski”.

  Stopień doktora nauk leśnych S. Graniczny uzyskał w 1952 roku na Wydziale Leśnym SGGW, na podstawie pracy pt. „Badania nad dolesianiem powierzchni pod drzewostanami lukowatymi i nadmiernie przerzedzonymi ze szczególnym uwzględnieniem wpływu niektórych czynników ekologicznych”. W 1958 roku został mianowany docentem nauk leśnych.

  Brał udział w licznych pracach badawczych, m.in. proweniencyjnych, dotyczących sosny taborskiej. Zajmował się zagadnieniem przebudowy siedlisk leśnych. Badał wpływ różnych rodzajów rębni i technologii cięć na zróżnicowanie czynników mikroklimatycznych oraz na rozwój sztucznego i naturalnego odnowienia lasu w wielogatunkowych drzewostanach Puszczy Białowieskiej, która w latach 1949-1976 była ulubionym terenem jego badań. Kontynuował tam badania J.J. Karpińskiego dotyczące wyznaczenia drzewostanów wzorcowych w różnych biotopach Puszczy, prowadził badania ekologiczne, dokonywał oceny wyników odnowienia lasu na różnych powierzchniach zrębowych. W 1963 roku opracował ewidencję najcenniejszych drzewostanów puszczańskich. Z chwilą wydzielenia w 1965 roku na terenie Nadleśnictwa Zwierzyniec Leśnictwa Eksperymentalnego Budy, jego prace badawcze skoncentrowały się głównie na tym obszarze. W latach 70-tych był jednym z inicjatorów opracowania statutu Puszczy Białowieskiej, w którym sformułowano zasady racjonalnej hodowli i ochrony tego cennego obiektu. Dał się poznać jako zwolennik zachowania niepowtarzalnych walorów przyrodniczych Puszczy. Jego ulubionym gatunkiem, któremu poświęcił wiele lat pracy, była jodła. Prowadził badania nad jej hodowlą w drzewostanach wyżynnych. Pozostawił po sobie około 150 publikacji naukowych i popularnonaukowych, dokumentacji i sprawozdań naukowych, referatów i recenzji oraz kilka rozdziałów „Zasad hodowlanych” z 1969 roki i 1980 roku. Był też wynalazcą – podczas pracy w Białowieży skonstruował „przyrząd do wyznaczania i ewentualnego odczytywania położenia słońca względem stron świata i horyzontu”, który został opatentowany w 1957 roku (Nr 38606, Kl. 42 c, 39/01).

  Uczestniczył aktywnie w pracach wielu organizacji społecznych i naukowych. Był początkowo członkiem, później długoletnim zastępcą przewodniczącego, a w latach 1990-1994 przewodniczącym Komisji Zagospodarowania Lasu Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Leśnego. Zasiadał w radach naukowych parków narodowych – Kampinoskiego i Roztoczańskiego. Był członkiem Rady Partyzanckiego Parku Pamięci Narodowej w Janowie Lubelskim oraz Państwowej Rady Ochrony Przyrody, a także członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Leśnego (od 1993 r.) i Rady Naukowej IBL.

   Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrną i Złotą Odznaką Honorową Polskiego Towarzystwa Leśnego, medalem „Zasłużony dla Instytutu Badawczego Leśnictwa” oraz Odznaką „Racjonalizatora Produkcji”.

    Zmarł 10 maja 1995 roku w Warszawie, w gmachu IBL, w drodze na posiedzenie Rady Naukowej. (oprac. Piotr Bajko)
 

Galeria