gen. bryg. inż. Zygmunt Podhorski

Zgrupowanie kawalerii „Zaza” było formacją wojskową, utworzoną 20 września 1939 roku w Białowieży przez gen. bryg. Zygmunta Podhorskiego, dowódcę Suwalskiej Brygady Kawalerii. Rozbite w walce oddziały Suwalskiej i Podlaskiej Brygad Kawalerii (tą drugą dowodził gen. bryg. Ludwik Kmicic-Skrzyński), razem z wozami sanitarnymi, dotarły do Białowieży w dniach 17-19 września 1939 roku. Gen. Z. Podhorski utworzył z nich zgrupowanie kawalerii „Zaza” w składzie 2 brygad: „Plis” pod dowództwem płk. Kazimierza Plisowskiego i „Edward” pod dowództwem płk. Edwarda Milewskiego.

  Brygadę „Plis” stanowił 10 pułk ułanów litewskich ppłk. Kazimierza Buslera, 2 pułk ułanów grochowskich (bez szwadronów 1 i 4 mjr. Platonoffa), dywizjon 5 pułku ułanów zasławskich mjr. Bronisława Korpalskiego, 1 szwadron i część 11 szwadronu pionierów.

   W Brygadzie „Edward” znalazły się natomiast: 1 pułk ułanów krechowieckich (bez szwadronu), 3 pułk szwoleżerów mazowieckich, 3 pułk strzelców konnych, część 11 szwadronu pionierów. Bezpośrednio zaś dowódcy Zgrupowania podlegały: dwudziałonowa bateria dak, 11 szwadron łączności i pododdziały piesze.

  W Białowieży dokonano zakupów, zadbano o lepsze wyżywienie. Dużo roboty mieli lekarze i sanitariusze. Po regenerującym siły odpoczynku, 21 września 1939 roku obie brygady – „Plis” i „Edward”, wyruszyły w dwóch odrębnych kolumnach z Białowieży na Lubelszczyznę. Obszar Puszczy Białowieskiej, Hajnówki i okolic w tym czasie znalazł się już w zasięgu Armii Czerwonej. 21 września Brygada Kawalerii „Edward” stoczyła zwycięską walkę o przejście pod Kalenkowiczami, uległa zaskoczeniu koło miejscowości Czeremcha i przeprawiła się 24 września pod Mielnikiem na południowy brzeg Bugu.

   W końcu września 1939 roku zgrupowanie kawalerii „Zaza” połączyło się z ciągle walczącą Grupą Operacyjną „Polesie” pod dowództwem gen. bryg. Franciszka Kleeberga (w styczniu 1939 roku uczestniczył on w prywatnym polowaniu prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Puszczy Białowieskiej). Grupa usiłowała przedrzeć się do Warszawy, jednakże po jej upadku zmieniła kierunek, starając się dotrzeć w trudno dostępne lasy Gór Świętokrzyskich w celu kontynuowania oporu. Pod Kockiem została okrążona i pomimo sukcesów w walkach była zmuszona w dniu 6 października 1939 roku złożyć broń z powodu wyczerpania żołnierzy i kończącej się amunicji. Grupa Operacyjna „Polesie”, a w jej składzie pozostałości Podlaskiej i Suwalskiej Brygady Kawalerii, była najdłużej walczącym zgrupowaniem Wojska Polskiego w 1939 roku. (oprac. Piotr Bajko)

Galeria