prof. dr hab. Aleksander Władysław, Sokołowski

Profesor doktor habilitowany w zakresie nauk leśnych, botanik (fitosocjologia, ekologia roślin, florystyka), wieloletni kierownik białowieskiej placówki Instytutu Badawczego Leśnictwa.

Urodził się 30 kwietnia 1932 roku na kresach dawnej Polski – w Słonimie (obecnie na Białorusi).

Od młodych lat interesował się przyrodą, a szczególnie lasem – w związku z czym postanowił się kształcić w tym kierunku. W 1956 roku ukończył studia biologiczne na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Warszawskiego.

Po ukończeniu studiów skierował swe kroki do Białowieży, z którą po raz pierwszy zetknął się w czasach studenckich. W 1956 roku rozpoczął w Białowieży pracę na stanowisku asystenta w Stacji Botanicznej Instytutu Botaniki PAN. W 1959 roku awansował na starszego asystenta.. Prowadził badania dotyczące głównie ekologii zbiorowisk leśnych Białowieskiego Parku Narodowego Pracując pod kierunkiem Władysława Matuszkiewicza zdobywał nie tylko wiedzę z zakresu fitosocjologii, ale uczył się też metod pracy.

W 1962 roku uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora nauk przyrodniczych na podstawie pracy „Zespoły leśne południowo-wschodniej części Niziny Mazowiecko-Podlaskiej”. W tym samym roku objął kierownictwo Pracowni Badania Lasów Pierwotnych Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży (placówka ta w 1979 roku została przemianowana na Zakład Ochrony Przyrody, a w 1991 roku – na Zakład Lasów Naturalnych), gdzie zaczął realizować swoją wizję rozszerzenia badań ekologicznych i geobotanicznych, wykraczających daleko poza Puszczę Białowieską. Szybko też rozwinął prace nad ochroną przyrody północno-wschodniej Polski. Szczególną uwagę jednakże nadal poświęcał Puszczy Białowieskiej. Placówkę, którą kierował, starał się kształtować jako regionalną, jedną z kilku funkcjonujących w ramach Instytutu.

W 1968 roku w Instytucie Badawczym Leśnictwa A. W. Sokołowski uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk leśnych na podstawie rozprawy „Zespoły leśne Nadleśnictwa Zwierzyniec w Puszczy Białowieskiej”. W 1970 roku został powołany na stanowisko samodzielnego pracownika naukowo-badawczego. W styczniu 1977 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w listopadzie 1988 roku profesora zwyczajnego. Białowieskimi placówkami IBL kierował do końca 2002 roku, następnie przeszedł na emeryturę.

W latach 1967-1973 prowadził zespołowe badania nad zmianami zachodzącymi w roślinności leśnej pod wpływem imisji toksycznych substancji wokół Zakładów Azotowych w Puławach i metodami rekultywacji terenów odlesionych. Koordynował też prace dotyczące wpływu imisji Elektrowni Kozienice na okoliczne lasy i całe środowisko przyrodnicze. W 1975 roku podjął koordynację badań prowadzonych przez pracowników parków narodowych. Uczestniczył również w badaniach realizowanych w ramach programu UNESCO-MAB.

W okresie od 1 maja 1990 do 31 marca 1992 roku, będąc kierownikiem białowieskiej placówki IBL, pełnił jednocześnie stanowisko dyrektora Białowieskiego Parku Narodowego. Prof. Janusz Gill w swej książce „Zarys fizjologii żubra” (1999) scharakteryzował ten okres w życiu A. W. Sokołowskiego następująco: „Dał się poznać jako gospodarz całego Parku. W czasie jego dyrektorstwa wykonano wiele remontów budynków, dróg, ścieżek, przepustów. Starał się być wszędzie, osobiście dopilnować wykonywane prace, jak też zaopatrzenie żubrów w pasze”.

Prof. A. W. Sokołowski koncentrował swoje badania nad fitosocjologiczną i ekologiczną charakterystyką lasów północno-wschodniej Polski. Obok Puszczy Białowieskiej prowadził prace badawcze w Puszczach: Knyszyńskiej, Augustowskiej, Boreckiej, Rominckiej, Kurpiowskiej oraz w Wigierskim Parku Narodowym i Suwalskim Parku Krajobrazowym. Badania te wykazały przyrodniczą odrębność lasów północno-wschodniej Polski w stosunku do lasów pozostałej części Polski.

Na podstawie badań składu, struktury i dynamiki lasów Białowieskiego Parku Narodowego i dobrze zachowanych lasów zagospodarowanej części Puszczy Białowieskiej opracował definicję lasu naturalnego, która stała się podstawą ochrony przyrody i zasad postępowania hodowlanego oraz procesu unaturalniania ekosystemów leśnych.

Prof. A. W. Sokołowski dużo uwagi poświęcał przyrodniczej waloryzacji i systemowi zagospodarowania obiektów chronionych. Przygotowana przez niego dokumentacja przyrodniczą stanowiła podstawę do objęcia ochroną prawną szeregu parków krajobrazowych i rezerwatów. W ten sposób przyczynił się do utworzenia pierwszych rezerwatów w Puszczy Knyszyńskiej, a następnie w 1975 roku dwóch pierwszych w Polsce parków krajobrazowych: Suwalskiego i Wigierskiego i nieco później – Narwiańskiego. Dwa ostatnie uzyskały następnie rangę parków narodowych. W 1983 roku Profesor wystąpił z pierwszym projektem powiększenia powierzchni Białowieskiego Parku Narodowego do ok. 18 tys. ha.

A. W. Sokołowski doskonalił też system ochrony przyrody w zagospodarowaniu lasu. Badał oddziaływanie sztucznego odnowienia zrębów na skład zbiorowisk leśnych, analizował zmiany struktury i składu gatunkowego zbiorowisk leśnych wynikających z eutrofizacji siedlisk. W latach siedemdziesiątych pracował nad koncepcją ochrony przyrody na terenach projektowanej kopalni rud polimetalicznych w okolicy Jeleniewa na północ od Suwałk.

W trakcie prowadzonych prac badawczych zebrał bogaty materiał do flory województwa podlaskiego, który został włączony do atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych Polski. Powstał też zielnik liczący 70 tysięcy arkuszy roślin naczyniowych i 11 tysięcy próbek mchów.

Dużo uwagi poświęcał też Profesor popularyzacji wiedzy o przyrodzie północno-wschodniej Polski.

W latach 1980-2000 był redaktorem naczelnym wydawanego przez Białowieski Park Narodowy kwartalnika naukowego „Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody”.

Dorobek naukowy prof. A.W. Sokołowskiego obejmuje ponad 300 publikacji naukowych i popularnonaukowych oraz liczne nie publikowane opracowania i dokumentacje naukowe. Wśród ważniejszych prac wymienić należy: „Zespoły leśne Nadleśnictwa Balinka w Puszczy Augustowskiej” (1969), „Skutki oddziaływania przemysłowych zanieczyszczeń powietrza na roślinność leśną Nadleśnictwa Puławy” (1972), „Fitosocjologiczna charakterystyka lasów Wysoczyzny Drohickiej” (1976), „Zbiorowiska leśne północno-wschodniej Polski” (1980), „Zmiany składu zbiorowisk leśnych w rezerwatach Puszczy Białowieskiej” (1991), „Fitosocjologiczna charakterystyka zbiorowisk leśnych w rezerwatach Puszczy Białowieskiej” (1991), „Przyrodnicze obiekty chronione województwa białostockiego” (1991), „Fitosocjologiczna charakterystyka zbiorowisk leśnych Białowieskiego Parku Narodowego” (1993), „Lasy Puszczy Białowieskiej” (2004).

A. W Sokołowski jest lub był członkiem licznych stowarzyszeń i komitetów naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Botanicznego (od 1956), Białostockiego Towarzystwa Naukowego (od 1962), Komitetu Nauk Leśnych PAN (1985-88), Komitetu Botaniki PAN, Zarządu Sekcji Dendrologicznej Polskiego Towarzystwa Naukowego, Komitetu Ochrony Przyrody PAN (od 1981), Państwowej Rady Ochrony Przyrody (od 1991), Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody w Białymstoku, a także Rad Naukowych: IBL, Ośrodka Badań Naukowych w Białymstoku, Wigierskiego Parku Narodowego, Białowieskiego Parku Narodowego oraz Rady Naukowo-Społecznej Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszcza Białowieska”.

Odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką honorową „Zasłużony Białostocczyźnie”, złotą odznaką „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej”, odznaką „Zasłużony dla Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego”, Medalem 40-lecia Polski Ludowej, Medalem im. Jana Krzysztofa Kluka (1975) oraz Medalem Wiktora Godlewskiego (1992).

Mieszkając i pracując w Białowieży, Profesor wraz z żoną Krystyną poświęcał dużo czasu na prowadzenie przydomowego ogródka kwiatowego. W konkursie na najpiękniejszy ogródek kwiatowy, zorganizowany w 1985 roku w Białowieży, jury przyznało im specjalne wyróżnienie w postaci pucharu.

Profesor zmarł 25 lipca 2024 roku w Warszawie w wieku 92 lat. Został pochowany na Cmentarzu Północnym.(Oprac. Piotr Bajko)
 

Galeria